Tiäđuh ive 2025 kuávlu- já kieldâvaaljâin
Suomâst toimâttuvvojeh kuávlu- já kieldâvaaljah pasepeeivi 13.4.2025. Kuávlu- já kieldâvaaljâin väljejuvvojeh neelji ive kooskâi kieldâi váldustiivrah já pyereestvaijeemkuávlui kuávluváldustiivrah.
Suomâ lii juohhum kieldáid, main lii vuáđulaavâ (731/1999) mield jiešhaldâttâh. Kieldâ västid maaŋgâi ässeidis vuáđupalvâlusâi pyevtitmist. Kieldâ alemuu meridemvääldi kiävttá vaaljâin valjimnáál váldustivrâ.
Vuáđulaavâst asâttuvvoo meiddei, ete jiešhaldâttuvâst kieldâi stuárráb haldâttâhkuávlust asâttuvvoo lavváin. Ive 2021 Suomân vuáđuduvvojii 21 jiešhaldâttâhlâš pyereestvaijeemkuávlud, moi ovdâsvástádâssân sirdui kieldâin sosiaal- já tiervâsvuođâhuolâttâs sehe kááijumtooimâ ornim. Pyereestvaijeemkuávlust alemuu meridemvääldi kiävttá vaaljâin valjimnáál kuávluváldustivrâ
Kuávlu- já kieldâvaaljah iä toimâttuu Åland eennâmkoddeest. Helsig kaavpug ässeeh láá jienâvuoigâdvuođâliih tuše kieldâvaaljâin, ko Helsig ij kuulâ monnân pyereestvaijeemkuávlun.
Jienâvuoigâdvuotâ – kii uážžu jienâstiđ?
Kuávlu- já kieldâvaaljâi jienâvuoigâdvuođâ iähtun lii, ete tun lah tiävdám majemustáá vaaljâpeeivi (13.4.2025) 18 ihheed.
Lasseen iähtun lii, ete tust lii päikkikieldâ Suomâst, čuávuvávt:
- Suomâ tâi monnii eres Euroop unionân kullee riijkâ, Island teikâ Taažâ aalmugjesânist kalga leđe päikkikieldâ registeristum Suomâst majemustáá 21.2.2025.
- Eres riijkâi aalmugjesânijn päikkikieldâ kalga leđe lamaš registeristum Suomâst potkânhánnáá ucemustáá kyehti ive ääigi 21.2.2025 räi.
Päikkikieldâ miärášuvá päikkikieldâlaavâ (210/1994) vuáđuld. Päikkikieldâ lii táválávt tot kieldâ, kost tun aasah.
Ive 2025 kuávlu- kieldâvaaljâin tust lii jienâvuoigâdvuotâ ton kieldâst já ton kieldâ pyereestvaijeemkuávlust, mii lii merkkejum tuu päikkikieldân aalmugtiätuvuáhádâhân 21.2.2025 tme 24.
Táárbu mield puávtáh tärhistiđ päikkikieldâtiäđu Digi- já aalmugtiätuvirgáduvâst.
Puávtáh jienâstiđ kieldâvaaljâin tuše jieijâd päikkikieldâ iävtukkâs. Kuávluvaaljâin puávtáh jienâstiđ tuše jieijâd pyereestvaijeemkuávlu iävtukkâs.
Vaaljâin jienâstem lii Suomâst iävtutátulâš.
Almottâs jienâvuoigâdvuođâst vuolgâttuvvoo puoh jienâvuoigâdvuođâláid
Digi- já aalmugtiätuvirgádâh vuáđđud ovdil vaaljâi jienâvuoigâdvuotâregister, moos váldojeh mield puoh kuávlu- já kieldâvaaljâin jienâvuoigâdvuođâliih ulmuuh. Jienâvuoigâdvuotâregisterân ij taarbâš almottâttâđ sierâ.
Digi- já aalmugtiätuvirgádâh vuolgât jienâvuoigâdvuođâláid majemustáá 20.3.2025 almottâs jienâvuoigâdvuođâst. Tun uážuh almottâs jienâvuoigâdvuođâst tuše šleđgâlâžžân, jis tun lah váldám anon Suomi.fi-viestâid (lasetiäđuh čujottâsâst www.suomi.fi/viestit).
Jienâvuoigâdvuotâalmottâsâst láá ravvuuh jienâstem várás, luvâttâllâm jieijâd aassâmpääihi alda leijee munejienâstemsoojijn já tiäđuh tuu jienâvuoigâdvuođâst. Jienâvuoigâdvuotâalmottâs ij taarbâš mield jienâstemsajan, identiteettuođâštus pijssáá. Jienâvuoigâdvuotâalmottâs kannat kuittâg väldiđ fáárun, jis jienâstah lájádâsâst tâi olgoenâmijn.
Valjâtohálâšvuotâ – kii uážžu leđe iävtukkâs?
Puávtáh leđe kieldâvaaljâin iävtukkâssân, jis
• tust lii päikkikieldâ ton kieldâst, kost asâttuuh iävtukkâssân; já
• tust lii jienâvuoigâdvuotâ kieldâvaaljâin mottoom Suomâ kieldâst.
Puávtáh leđe kuávluvaaljâin iävtukkâssân, jis
• tust lii päikkikieldâ ton pyereestvaijeemkuávlu kuávlust, kost asâttuuh iävtukkâssân; já
• tust lii jienâvuoigâdvuotâ kuávluvaaljâin mottoom pyereestvaijeemkuávlust.
Motomeh pyereestvaijeemkuávlulaavâst já kieldâlaavâst luvâttâllum staatâ virgeulmuuh sehe pyereestvaijeemkuávlu tâi kieldâ jođetteijee virgeulmuuh já pargeeh iä kuittâg lah valjâtoháliih.
Tuámustoovli miärádâssáin vááijuvváldálâžžân almottum ulmuuh iä meiddei pyevti leđe iävtukkâssân.
Iävtukkâsâi asâttem
Kuávlu- já kieldâvaaljâin iävtukkâsâid pyehtih asâttiđ
• registeristum piäláduvah
• jienâvuoigâdvuođâliih, kiäh láá vuáđudâm väljejeijeeseervi.
Iävtukkâsah kuávluvaljáid já iävtukkâsah kieldâvaljáid asâttuvvojeh sierâ.
Piäláduvah merideh jieijâs iävtukkâsâin njuolgâdusâidis mield. Jis halijdah piäláduv iävtukkâssân, tun koolgah sooppâđ tast piäláduvváin.
Väljejeijeeseervi vuáđđudmân tarbâšuvvojeh kieldâvaaljâin love jienâvuoigâdvuođâlâš kieldâ ässed. Vyeligâš ässeelovo kieldâin väljejeijeeseervi vuáđđudmân pijssájeh kuittâg tuše kulmâ tâi vittâ ässed.
Kuávluvaaljâin väljejeijeeseervi vuáđđudmân tarbâšuvvojeh 50 jienâvuoigâdvuođâlâš siämmáá pyereestvaijeemkuávlu ässed.
Ucâmušah iävtukkâssân asâttuumeest toimâttuvvojeh kuávluvaaljâin jyehi pyereestvaijeemkuávlu kuávdášvaljâlävdikoodán já kieldâvaaljâin jyehi kieldâ kuávdášvaljâlävdikoodán.
Jyehi virgálávt tuhhiittum iävtukkâssân lii jieijâs iävtukkâsnummeer. Jis siämmáš olmooš lii iävtukkâssân sehe kuávlu- já kieldâvaaljâin, sust lii sierâ iävtukkâsnummeer kuávluvaaljâin já sierâ iävtukkâsnummeer kieldâvaaljâin. Iävtukkâsâin ráhtoo sierâ kuábbáá-uv vaaljâ várás pápárân teddilum iävtukkâslistoi ovtâstittem, moos iävtukkâsah merkkejuvvojeh nummeeroornigist.
Iävtukkâslistoi ovtâstitmeh ráhtojeh 13.3.2025. Toh láá uáinimist eereeb iärrás jienâstemsoojijn já riehtiministeriö valjâsiijđoin (www.vaalit.fi).
Jienâstem
Tun puávtáh jienâstiđ jo-uv vaaljâpeeivi pasepeeivi 13.4.2025 tâi ovdil vaaljâpeeivi munejienâstem ääigi.
Puávtáh jienâstiđ puoh jienâstemsoojijn siämmáá tove sehe kuávluvaaljâin já kieldâvaaljâin. Jis halijdah, puávtáh jienâstiđ meid tuše nubbeest tain.
Tun uážuh jienâstiđ tuše ohtii kuábbáá-uv vaaljâst.
Kuávluvaaljâst jienâstuvvoo violet jienâstemlippuin já kieldâvaaljâst vielgis jienâstemlippuin.
Munejienâstem:
Munejienâstem álgá koskoho 2.4.2025.
Munejienâstem nohá olgoenâmijn lávurduv 5.4.2025 já Suomâst majebaargâ 8.4.2025.
Munejienâstemsajeh pyehtih leđe mulsâšuddeht áávus tai peeivij ääigi.
Puávtáh jienâstiđ muuneeld mon peri almolii munejienâstemsaajeest päikkienâmist tâi olgoenâmijn.
Kaavnah tiäđuid almolijn munejienâstemsoojijn, tegu toi soojijd já ávusorroomaaigijd, ovdâmerkkân jienâvuoigâdvuotâalmottâs labdosist já www.vaalit.fi-siijđoin.
Almolij munejienâstemsoojij lasseen muuneeld puáhtá jienâstiđ rájálávt lájádâsâin, moh láá ovdâmerkkân pyecceiviäsuh, sosiaalhuolâttâs toimâohtâduvah, juávkku-uásáduvah já ráŋgášemlájádâsah, tâi olgoenâmijn leijee syemmilijn taampâin. Lájádâsâin pyehtih jienâstiđ tuše tain tipšoost leijee tâi toid valdum ulmuuh, taampâst tuše pargoviehâ.
Jienâsteijee, kiäs jienâstemsajan jotteem toovvât merettes vädisvuođâid, puáhtá jienâstiđ muuneeld meiddei päihistis. Päikkijienâstmân kalga almottâttâđ jieijâs kieldâ kuávdášvaljâlävdikoodán majemustáá 1.4.2025 ovdil tijme 16.
Jis tun lah oles jienâstemáigáduv já vaaljâpeeivi olgoenâmijn, puávtáh jienâstiđ olgoenâmijn meiddei reiváin.
Reeivâ peht jienâstem várás koolgah tiiláđ reivâjienâstemmaterial olgoenâmijn leijee čujottâsân riehtiministeriö tiilámpalvâlusâst (www.vaalit.fi/kirjeaanestys).
Jienâstem vaaljâpeeivi:
Vaaljâpeeivi jienâstem lii pasepeeivi 13.4.2025 tme 9–20.
Puávtáh jienâstiđ vaaljâpeeivi tuše ton jienâstemsaajeest jieijâd päikkikieldâst, mii lii merkkejum
tunjin vuolgâttum almottâsân jienâvuoigâdvuođâst.
Täärhib ravvuid jienâstem ovdánmist uážuh ovdâmerkkân jienâvuoigâdvuotâalmottâsâstâd, www.vaalit.fi-siijđoin tâi valjâvirgeulmuin jienâstemsaajeest.
Lasetiäđuh
- Lasetiäđuid vaaljâin addel jieijâd päikkikieldâ kuávdášvaaljâlävdikodde. Persovnlâš jienâvuoigâdvuotân kyeskee koččâmuššáid västid Digi- já aalmugtiätuvirgádâh.
- Kuohtui ohtâvuotâtiäđuh láá jienâvuoigâdvuotâalmottâsâst. Munejienâstemsoojij čujottâsâid já ávusorroomaaigijd, reivâjienâstem tiilám ravvuid, tiäđuid iävtukkâsâin sehe eres tiäđuid vaaljâin kaavnah riehtiministeriö valjâsiijđoin čujottâsâst www.vaalit.fi.