Teâđ eeʹjj 2025 vuʹvdd- da kåʹddvaalin

Lääʹddjânnmest tååimtet vuʹvdd- da kåʹddvaalid pâʹsspeeiʹv 13.4.2025. Vuʹvdd- da kåʹddvaalin vaʹlljeet neellj eeʹjj kõõski kooʹddi välddõõzzid da pueʹrrvââjjamvuuʹdi vuʹvddvälddõõzzid.

Lääʹddjânnam juâkkââtt kooʹddid, koin lij vuâđđlääʹjj (731/1999) mieʹldd jiõččvaaldâšm. Kåʹdd vaʹsttad tõn määŋgi aassji vuâđđkääzzkõõzzi teâuddmõõžžâst. Kååʹdd pââimõs tuʹmmjemvääʹld âânn välddõs, koon vaʹlljeet vaalivuiʹm.

Vuâđđlääʹjjest šiõtteet še, što jiõččvaldšmest šuurab vaaldâšmvuuʹdest ko kååʹdd šiõtteet laaʹjjin. Eeʹjj 2021 Lääʹddjânnma vuâđđeeš 21 jiõččvaldšmallaš pueʹrrvââjjamvuuʹd, kooi vaʹstteemnalla serddji kooʹddin sosiaal- da tiõrvâsvuõtthuâl di peälštemtååim riâššmõš. Pueʹrrvââjjamvuuʹdest pââimõs tuʹmmjemvääʹld âânn vuʹvddvälddõs, koon vaʹlljeet vaalivuiʹm. 

Vuʹvdd- da kåʹddvaalid jeät tååimtuku Ålaand mäddkååʹddest. Heʹlssen gåårad aassi lie jiõnstemvuõiggâdvuõttneeʹǩǩ tåʹlǩ kåʹddvaalin tõn diõtt, ko Heʹlssen ij kuul ni mõõn pueʹrrvââjjamvoudda.

Jiõnstemvuõiggâdvuõtt – ǩii vuäǯǯ jiõnsted?

Oudldõs jiõnstemvuõiggâdvuõʹtte vuʹvdd- da kåʹddvaalin lij, što leäk teâuddam mââimõõzzâst vaalpeeiʹv (13.4.2025) 18 eeʹǩǩed. 
Lââʹssen oudldõssân lij, što tuʹst lij dommkåʹdd Lääʹddjânnmest nääiʹt:

  • Lääʹddjânnam leʹbe måtam jeeʹres Euroopp uniooʹne kuulli riikk, Islaant leʹbe Taar meerlast âlgg leeʹd dommkåʹdd Lääʹddjânnmest rekisterõsttum mââimõõzzâst 21.2.2025.
  • Jeeʹres riikki meerlain dommkåʹdd lij õlggâm leeʹd rekisterõsttum Lääʹddjânnmest ǩeäččlõõžži uuʹccmõsân kueiʹt eeʹjj ääiʹj 21.2.2025 mõõneeʹst.

Dommkåʹdd meäʹrtââvv dommkåʹddlääʹjj (210/1994) vuâđald. Dommkåʹdd lij takainalla tõt kåʹdd, koʹst jälstak.

Eeʹjj 2025 vuʹvdd- da kåʹddvaalin leäk jiõnstemvuõiggâdvuõttneǩ tõn kååʹddest da tõn kååʹdd pueʹrrvââjjamvuuʹdest, kååʹtt lij mieʹrǩǩuum dommkåʹddnad meerteâttriâžldõʹǩǩe 21.2.2025 čiâss 24.

Taarb mieʹldd vuäitak täʹrǩsted dommkåʹddteâđ Digi- da meerteâttkonttrest.

Kåʹddvaalin vuäitak jiõnsted tåʹlǩ jiijjad dommkååʹdd võboršeeʹǩǩ. Vuʹvddvaalin vuäitak jiõnsted tåʹlǩ jiijjad pueʹrrvââjjamvuuʹd võboršeeʹǩǩ. 

Jiõnstummuš vaalin lij Lääʹddjânnmest jiõččvääldlaž.

Iʹlmmtõõzz jiõnstemvuõiggâdvuõđâst vuõltteet pukid jiõnstemvuõiggâdvuõttniiʹǩǩid

Digi- da meerteâttkoontâr vuâđđad vaali vueʹlnn jiõnstemvuõiggâdvuõttrekisteeʹr, koozz vääʹldet mieʹldd pukid vuʹvddvaalin da kåʹddvaalin jiõnnvuõiggâdvuõttum oummuid. Jiõnstemvuõiggâdvuõttrekisteera ij taarbâž jeäʹrben iʹlmmtõõttâd.

Digi- da meerteâttkoontâr vuõlttad mââimõõzzâst 20.3.2025 iʹlmmtõõzz jiõnstemvuõiggâdvuõđâst jiõnstemvuõiggâdvuõttniiʹǩǩid. Vuäǯǯak iʹlmmtõõzz jiõnstemvuõiggâdvuõđâst tåʹlǩ liâđǥlânji, jõs leäk välddam ââʹnnma Suomi.fi-saaǥǥ -kääzzkõõzz (lââʹssteâđ addrõõzzâst www.suomi.fi/viestit).
Jiõnstemvuõiggâdvuõttiʹlmmtõõzzâst lie vuäʹppõõzz jiõnstummšest, loǥstõk ouddjiõnstempaaiʹǩin, kook lie jälstempäikkad ââlda, di teâđ jiõnstemvuõiggâdvuõđstad. Jiõk taarbâž jiõnstemvuõiggâdvuõttiʹlmmtõõzz mieʹldd jiõnstempäikka, identiteʹtt-tuõđštõs riʹjttai. Jiõnstemvuõiggâdvuõttiʹlmmtõõzz kaʹnnat kuuitâǥ väʹldded mieʹldd, jõs jiõnstak stroiʹttlest leʹbe ålggjânnmest.

Vaalââʹntemvuõtt – ǩii vuäǯǯ leeʹd võboršeǩ?

Vuäitak leeʹd kåʹddvaalin võboršeʹǩǩen, jõs

  • tuʹst lij dommkåʹdd tõn kååʹddest, koʹst äälǥak võboršeʹǩǩen; da
  • tuʹst lij jiõnstemvuõiggâdvuõtt kåʹddvaalin måtam Lääʹddjânnam kååʹddest.

Vuäitak leeʹd vuʹvddvaalin võboršeʹǩǩen, jõs

  • tuʹst lij dommkåʹdd tõn pueʹrrvââjjamvuuʹd vuuʹdest, koʹst äälǥak võboršeʹǩǩen; da
  • tuʹst lij jiõnstemvuõiggâdvuõtt vuʹvddvaalin måtam pueʹrrvââjjamvuuʹdest.

Måtam pueʹrrvââjjamvuʹvddlääʹjjest da kåʹddlääʹjjest looǥǥtõllum riikk veʹrǧǧoummu ja pueʹrrvââjjamvuuʹd leʹbe kååʹdd jååʹđteei veʹrǧǧoummu da tuâjjla jie kuuitâǥ leäkku vaalânnsa. 
Väʹjjvälddsiʹžžen suudišttâm tuʹmmstõõǥǥin tuõttum oummu jie vueiʹt leeʹd võboršeʹǩǩen.

Võboršiiʹǩǩi piijjmõš

Vuʹvdd- da kåʹddvaalin vuäiʹtte piijjâd võboršiiʹǩǩid 

  • rekisterõsttum peällõõǥǥ
  • jiõnstemvuõiggâdvuõttneeʹǩǩ, kook lie vuâđđääm vaʹlljeemõhttõõzz.

Võboršiiʹǩǩid vuʹvddvaalid da võboršiiʹǩǩid kåʹddvaalid piijât jeäʹrben.

Peällõõǥǥ tuʹmmje jiijjâz võboršiiʹǩǩin vuâkkõõzzeez meâldlânji. Jõs haaʹlääk peällõõǥǥ võboršeʹǩǩen, tuʹst feʹrttai suåppâd tõʹst peällõõǥǥin.

Vaʹlljeemõhttõõzz vuâđđummša taarbšet kåʹddvaalin lååi kååʹddest jälsteei jiõnstemvuõiggâdvuõttneʹǩǩed. Aassilååǥǥas peäʹlest siõm kooʹddin vaʹlljeemõhttõõzz vuâđđummša riʹjttje kuuitâǥ tåʹlǩ koumm leʹbe vitt aassi.
Vuʹvddvaalin vaʹlljeemõhttõõzz vuâđđummša taarbšet 50 seämma pueʹrrvââjjamvuuʹd aassjed, koin lij jiõnstemvuõiggâdvuõtt.

Ooccmõõžžid võboršeʹǩǩen älggmõõžžâst tååimtet vuʹvddvaalin koon-a pueʹrrvââjjamvuuʹd vuʹvddvaal-luʹvddkådda da kåʹddvaalin koon-a kååʹdd väʹlddvaal-luʹvddkådda.

Juõʹǩǩ veerǥlânji primmum võboršeeʹǩǩest lij jiijjâs võboršeǩnââmar. Jõs seämma ooumaž lij võboršeʹǩǩen nuʹtt vuʹvdd- ko še kåʹddvaalin, suʹst lie jeeʹres võboršeǩnââmar vuʹvddvaalin da jeeʹres võboršeǩnââmar kåʹddvaalin. Võboršiiʹǩǩin raajât jeäʹrben kuhttu vaal vääras põʹmmai ool tiâddum õhttuum võboršeǩliist, koozz võboršiiʹǩǩid mieʹrǩǩeet nââmarjiârǥ mieʹldd.

Õhttuum võboršeǩliistid tuejjeet 13.3.2025. Tõk lie vueiʹnnemnalla jeäʹrbi mieʹldd jiõnstempaaiʹǩin da vuõiggâdvuõttministeria vaalseeidain (www.vaalit.fi). 

Jiõnstummuš

Vuäitak jiõnsted juʹn-a vaalpeeiʹv pâʹsspeeiʹv 13.4.2025 leʹbe ouddâl vaalpeeiʹv ouddjiõnstummuž ääiʹj. 

Vuäitak jiõnsted pukin jiõnstempaaiʹǩin seämma vuâra nuʹtt vuʹvddvaalin ko še kåʹddvaalin. Jõs haaʹlääk, vuäitak jiõnsted še tåʹlǩ nuuʹbbest täin.
Vuäǯǯak jiõnsted tåʹlǩ õʹhttešt kuhttu vaalâst. 

Vuʹvddvaalâst jiõnstet violeʹtt jiõnstemliippin da kåʹddvaalâst viõʹlǧǧes jiõnstemliippin.

Ouddjiõnstummuš:

Ouddjiõnstummuš älgg seärad 2.4.2025.
Ouddjiõnstummuš poott ålggjânnmin sueʹvet 5.4.2025 da Lääʹddjânnmest mââibaarǥ 8.4.2025.

Ouddjiõnstempääiʹǩ vuäiʹtte leeʹd äävai vaajtõõlli naaʹlin täi peeiʹvi ääiʹj.

Vuäitak jiõnsted ouddǩiõʹtte mõõn täättas aalmilaž ouddjiõnstempääiʹǩest šâddjânnmest leʹbe ålggjânnmest. 

Teâđaid aalmilaž ouddjiõnstempaaiʹǩin, mâʹte tõi sâjjõõzzid da äävaiåårramaaiʹjid, kaaunak ouddmiârkkân jiõnstemvuõiggâdvuõttiʹlmmtõõzz meâlddõõzzâst da www.vaalit.fi-seeidast.

Aalmilaž ouddjiõnstempaaiʹǩi lââʹssen ouddǩiõʹtte vuäitt jiõnsted rääʹjtum naaʹlin stroiʹttlin, kook lie ouddmiârkkân puõccipõõrt, sosiaalhuâl tåimmjuâkkaz, vaʹrrjemkååʹdd da raŋstemstroiʹttel, leʹbe lääʹdd päärhooʹdin, kook lie ålggjânnmin. Stroiʹttlin vuäiʹtte jiõnsted tåʹlǩ oummu, kook lie tõin hoiʹddjemnalla leʹbe kook lie valddum tõid, da päärhååʹdest tåʹlǩ päärhååʹd tuâjjlažkåʹdd.

Jiõnsteei, ǩeäzz jååttmõš jiõnstempäikka šõddad toolkteʹmes vaiggâdvuõđid, vuäitt jiõnsted ouddǩiõʹtte še põõrtstes. Dommjiõnstummša âlgg iʹlmmtõõttâd jiijjâs kååʹdd väʹlddvaal-luʹvddkådda mââimõõzzâst 1.4.2025 ouddâl čiâss 16.

Jõs leäk čõõđ jiõnstempââʹj da vaalpeeiʹv ålggjânnmest, vuäitak vaajtõsmääinlânji jiõnsted ålggjânnmest še ǩiiʹrjin.
Što vuäitak jiõnsted ǩiiʹrjin, tuʹst feʹrttai tiʹllʼjed ǩeʹrjj-jiõnstem-materiaal vuõiggâdvuõttministeria tiʹllʼjemkääzzkõõzzâst addrõʹsse, kååʹtt lij ålggjânnmest (www.vaalit.fi/kirjeaanestys). 

Jiõnstummuš vaalpeeiʹv:

Vaalpeeiʹv jiõnstummuš lij pâʹsspeeiʹv 13.4.2025 čiâss 9–20.

Vaalpeeiʹv vuäitak jiõnsted tåʹlǩ tõn jiõnstempääiʹǩest tuu dommkååʹddest, kååʹtt lij mieʹrǩǩuum 
tuʹnne vuõlttuum iʹlmmtõʹsse jiõnstemvuõiggâdvuõđâst.

Tääʹrǩab vuäʹppõõzzid jiõnstummšest vuäǯǯak ouddmiârkkân tuu jiõnstemvuõiggâdvuõttiʹlmmtõõzzâst, www.vaalit.fi-seeidain leʹbe vaalveʹrǧǧniiʹǩǩin jiõnstempääiʹǩest.

Lââʹssteâđ

  • Lââʹssteâđaid vaalin oudd jiijjad dommkååʹdd väʹlddvaal-luʹvddkåʹdd. Digi- da meerteâttkoontâr vaʹsttad persoonlaž jiõnstemvuõiggâdvuõđ kuõskki kõõččmõõžžid. Kuhttui õhttvuõtt-teâđ lie jiõnstemvuõiggâdvuõttiʹlmmtõõzzâst.
  • Ouddjiõnstempaaiʹǩi addrõõzzid da äävaiåårramaaiʹjid, ǩeʹrjj-jiõnstummuž tiʹllʼjummuž vuäʹppõõzzid, teâđ võboršiiʹǩǩin di jeeʹres teâđaid vaalin kaaunak vuõiggâdvuõttministeria vaalseeidain addrõõzzâst www.vaalit.fi.